Beeldverhouding van de foto

Soms is het nodig om een stukje van je foto af te halen, bijvoorbeeld omdat er storende elementen op staan of om het beeld beter in balans te krijgen. Natuurlijk probeer je dit tijdens het fotograferen al op te lossen maar soms lukt dat gewoon niet. Gelukkig kun je dit achteraf ook nog doen. In fotobewerkingsprogramma’s zit namelijk een gereedschap waarmee je heel makkelijk een stukje van je foto kunt afsnijden. Er  zijn echter een paar dingen waar je rekening mee moet houden als je met dit gereedschap aan de gang gaat. Hoe dat zit leg ik in dit artikel uit.

Verhouding in de gaten houden

In alle programma’s waarmee je foto’s kunt bewerken zit wel ergens een functie om foto’s mee uit te snijden. Je maakt een selectie van het gebied van je foto dat je wilt behouden en alles buiten de selectie wordt weggegooid zodra je in het geselecteerde gebied klikt. Dit werkt heel eenvoudig en al helemaal als je geen rekening wilt houden met de beeldverhouding. Maar wil je je foto laten afdrukken en misschien wel inlijsten dan is wel van belang om met beeldverhouding rekening te houden. Je kunt dan niet zomaar een rand van je foto afhalen zonder rekening te houden met hoogte en breedte van de foto.

Wat wordt bedoeld met beeldverhouding?

De beeldverhouding (wat ook wel aspectratio wordt genoemd), van de camera in het analoge tijdperk was standaard 2:3. Alle afdrukformaten hadden toen dezelfde verhouding, 10x15, 20x30 (A4), 30x45 (A3), enz. In het digitale tijdperk is dat anders en in de camera’s van nu kunnen de beeldverhoudingen verschillen. Voor de spiegelreflexcamera is dat meestal 2:3 en voor systeem- bridge- en compactcamera’s kan dat naast 2:3 ook 3:4 of zelfs 16:9 zijn. Dit kan dan in het menu worden aangepast.

In de praktijk betekent dit dat als een foto met een beeldverhouding 3:4 wordt afgedrukt in het formaat 20x30 (verhouding 2:3), er rondom de foto een witruimte zal ontstaan of dat er een een stukje van de foto wordt weggesneden. In beide gevallen geen goede optie. Een foto met een verhouding van 3:4 heeft een andere lengte/hoogte verhouding dan een foto met een beeldverhouding van 2:3 en past dus niet op fotopapier met een verhouding van 2:3. In de meeste camera's zit nu eenmaal geen vierkante sensor (behalve in de kostbare en exclusieve camera's zoals een Hasselblad).

Om die reden is het dus belangrijk om rekening te houden met de beeldverhouding, behalve als je niet van plan bent om de foto te laten afdrukken, want dan is het niet zo spannend. Wil je je foto echter wel laten afdrukken en misschien wel inlijsten, dan is het dus noodzakelijk om dit goed te doen.

Beelverhouding in de camera instellen

In de meeste camera's kun je de beeldverhouding dus instellen. Meestal kies je dan voor verhouding 2:3 of 3:4. En in sommige modellen is de verhouding 16:9 ook mogelijk. Bij spiegelreflexcamera is de verhouding meestal 2:3 en vaak is er geen optie om dit aan te passen. Dat heeft dan weer met het formaat van de sensor te maken.

De verhouding 3:4 was de standaardverhouding van computer- en televisieschermen. Nu is dat veelal anders ofschoon digitale fotolijstjes vaak wel de 3:4 verhouding hebben. De verhouding 16:9 is een verhouding voor breedbeeldschermen. Voor foto’s is dit niet zinvol, behalve bij langwerpige foto's zoals panorama's. Maar dat los je gemakkelijk op door een foto naar die verhouding uit te snijden. De verhouding 16:9 als instelling zou ik dus niet aanraden (en is trouwens ook niet zinvol).

Je kunt natuurlijk voor iedere foto die je maakt de verhouding aanpassen maar dat is een gedoe. Je zou dan standaard voor 2:3 kunnen kiezen. Zoals ik hierboven al heb beschreven is dat de verhouding die voor afdrukken het meest voor de hand ligt maar bij grotere afdrukformaten een risico heeft dat er witranden ontstaan, behalve als je kiest voor 10x15 of 20x30 afdrukken. Bij afdrukformaat 30x40 zou je beter voor 3:4 kunnen kiezen. En dat zou kunnen betekent dat, als het kan, het aan te raden is om je camera toch standaards op 3:4 in te stellen. Bij dit formaat kun je dan gemakkelijk achteraf de uitsnede kiezen die je wilt. 

Omdat je in elk fotobewerkingsprogramma de foto in elk gewenst formaat kunt uitsnijden (zie hierna) maakt dat de keuze voor de instelling van een beeldverhouding wel wat gemakkelijker, als je namelijk kiest voor de verhouding 3:4 (als dat natuurlijk mogelijk is) dan geeft je dat alle vrijheid om achteraf de juiste uitsnede te maken. En omdat de camera bij deze verhouding alle pixels gebruikt maakt een stukje afsnijden voor de beeldkwaliteit niets uit.   

Foto’s op de juiste manier uitsnijden

Uitsnijden of kadreren doe je met het uitsnijdgereedschap. En in het menu kun je de verhouding kiezen die je voor het uitsnijden van je foto wilt gebruiken. Je kunt dit natuurlijk ook uitzetten als je geen rekening met de beeldverhouding wilt houden.

Met het uisnijdgereedschap kun je gemakkelijk een beelduitsnede maken volgens de verhouding die je hebt gekozen. Je zult dan zien dat er evenveel van de bovenkant en onderkant van je foto wordt weggesneden en het beeld in verhouding blijft. Je bepaalt op die manier zelf wat het kader van je foto is. Dit noemen we ook wel kadreren. Meestal kun je ook het beeldformaat intypen of kiezen uit een selectiemenu. Als je dan een selectie in je foto maakt  wordt de juiste verhouding exact aangegeven.  Natuurlijk bepaal je al bij het maken van de foto de juiste compositie waarbij het kadreren belangrijk is maar soms is het nodig om achteraf toch nog iets van de foto af te halen.

Uitsnijden of kadreren kun je natuurlijk toepassen op basis van smaak maar dat is het zeker niet het enige argument. De juiste manier van uitsnijden of kadreren bepaalt in belangrijke mate hoe een foto er uiteindelijk uitziet. De keuze om kleine storende elementen op de randen weg te halen doe je om balans en rust in een foto te krijgen. Maar ook het op goede manier kadreren van een opname is van essentieel belang voor hoe de foto er dus uiteindelijk uitziet. Het is een bewerking die nauwkeurig uitgevoerd moet worden. Een verkeerde keuze kan een goede foto zomaar verpieteren.

Wil je meer leren over uitsnijden, kadreren of andere andere onderwerpen van fotografie kijk hier.

Heb je meer vragen of wil je meer leren zodat jij de baas over je camera bent volg dan de basiscursus fotograferen waar we de belangrijkste instellingen, functies en knoppen van de camera uitvoerig behandelen en waar we het ook over kadreren en uitsnijden hebben. Uiteraard mag je mij ook altijd een vraag stellen. Klik dan hier.